Jak wiemy osobowości jest tyle ilu ludzi na świecie. Niemniej jednak istnieją pewne typy charakterów, które pozwalają nam na opis ludzi i przyporządkowanie ich do określonych kategorii. Jednym z kryteriów podziału ludzi jest sposób w jaki oceniamy siebie samych oraz osoby z którymi nawiązujemy relacje, zarówno na gruncie prywatnym jak i zawodowym, to tak zwana postawa życiowa. To ona według specjalistów ds komunikacji oraz coachów wyznacza nasz dominujący styl komunikacji dopasowany indywidualnie do osób z którymi rozmawiamy.
Czynnikiem, który determinuje preferowany styl komunikacji jest sposób w jak traktujemy i oceniamy siebie samych w stosunku do rozmówcy. Kształtowanie własnej samooceny i pewności siebie nabywane jest już we wczesnym dzieciństwie. W dużej mierze, to w jaki sposób oceniamy siebie samych jest wynikiem pierwszych relacji społecznych, sumą uzyskanych wyników i osiągniętą pozycją społeczną. Jeżeli poczucie własnej wartości oscyluje na wysokim poziomie to oceniamy siebie w kategorii – jestem w porządku, natomiast jeśli swoje potrzeby traktujemy jako mniej ważne niż potrzeby innych to nie mamy o sobie zbyt dobrej opinii. To jak traktujemy siebie wpływa na prezentowany przez nas dominujący styl komunikacji.
Drugim czynnikiem w prezentowanym tutaj modelu stylów komunikacji jest to w jaki sposób myślimy o otaczających na osobach. Czy rozmówcę traktujemy jako osobę silną i niezależną czy może jako człowieka, który jest przez nas niedoceniany?
I tak, kiedy dokonamy oceny siebie i rozmówcy, możemy przybrać jeden ze stylów komunikacji:
- komunikacja bierna – ten styl komunikacji dominujący jest u osób, które mają niskie poczucie własnej wartości i bardzo wysoko cenią swojego rozmówcę. To typowa postawa osób, które nie mają własnego zdania, a cudze potrzeby przekładają ponad swoje. Jeżeli zachowujemy się ulegle to istnieje dość duże prawdopodobieństwo, że będzie nam o wiele trudniej osiągnąć cele podjęte w rozmowie, a nasze potrzeby mogą stać się niezauważalne.
- komunikacja asertywna – to najbardziej pożądany styl komunikacji, w którym zarówno siebie jak i rozmówcę traktujemy na równi. To sposób rozmowy w którym bezpośrednio i stanowczo wyrażamy swoje zdanie i uczucia z jednoczesnym zrozumieniem sytuacji drugiej osoby, jako równie ważnej. Postawa asertywna ułatwia osiągnięcie kompromisu, dojście do celu, a także zwiększa poczucie satysfakcji w relacjach społecznych. Ten styl komunikacji typowy jest dla silnych liderów i managerów.
- komunikacja agresywna – typem osób, które najczęściej wybierają ten styl komunikacji są wojownicy, czyli osoby, które za wszelką cenę chcą osiągnąć swój cel. Przykładem takich osób mogą być szefowie, których styl kierowniczy jest dyrektywny, co sprowadza komunikację do wydawania rozkazów. Postawa agresywna cechuje też osoby, które bardzo wysoko oceniają samych siebie przy braku szacunku do innych. Dla wojownika, ważne są własne potrzeby, które są przekładane ponad wszystko inne. Stosując taki styl komunikacji wywołujemy u innych ludzi reakcje obronne – prowokujemy ich do otwartej walki lub wycofania.
- komunikacja manipulacyjna – ten styl komunikacji najłatwiej można zauważyć u polityków. Cechuje go pozorne udawanie, że cele i potrzeby innych osób są równie ważne jak cele osobiste. Działanie typowego manipulatora, polega na tym, by pokazać, iż działamy na rzecz wspólnego dobra, co nie jest prawdą. Takie osoby oceniają nisko zarówno siebie jak i partnera rozmowy. Manipulując mamy przeświadczenie, że świat jest tak skonstruowany, że ludzie działają zawsze we własnym interesie, po to by coś osiągnąć.
Najbardziej efektywnym stylem komunikacji jest styl asertywny. Dzięki niemu nie zatracamy swojego „JA”, nie ulegamy także presji otoczenia, jednocześnie będąc uczciwymi wobec innych. Mamy możliwość wyrażania swoich potrzeb w sposób bezpośredni i otwarty, a dodatkowo żadna ze stron nie traci swoich celów. Można to porównać do kategorii negocjacji win-win.
